Balıkesir’in şirin ilçesi Ayvalık denince akla ilk gelenler arasında Rakı, Balık, Ayvalık veya delisi ve kedisiyle ünlü yer, Ayvalık tostu, zeytin ve zeytinyağı, şeytan sofrası, cunda adası, Sarımsaklı,Tımarhane Adası olsa da kendine has kültürü, tarihi dokusu, mutfağı, yerli halkın şivesi ve sıcakkanlılığı, mavi ve yeşilin birbirine geçtiği koyları ve adaları, ile huzur ve mutluluk arayanların adresidir.
Henüz rant nedeniyle tatil beldelerinin yaşadığı olumsuzlukların etkisinden kendini kısmen de olsa koruyabilmiş Ayvalıkta gezip görebileceğiniz çok yer, tadına bakabileceğiniz çok lezzet, gezerken öğreneceğiniz çok şey var.
Ayvalık konumu ve tarihi
Ege denizinde 100 km civarında kıyı şeridi olan Ayvalık etrafında Gömeç, Bergama, Dikili ve batısında Ege denizi bulunan bir yerleşim, tam karşısında gözle görülecek kadar yakın Midilli Adası bulunuyor.Ayvalıkta yerleşime açık Cunda adası dışında 22 adanın 19’u tabiat parkı içindedir,tabiat parkı içinde bazı yazlık siteler, kamping alanı ve bir motel bulunuyor.
Akdeniz iklimi görülen Ayvalıkta yaz mevsiminde meltem rüzgarıyla en sıcak günlerde dahi bunalmadan gezebilirsiniz, zaman zaman poyraz rüzgarının etkili olduğunu da belirtelim.
Ayvalık’ın antik dönemde ayva anlamına gelen Kidonia olarak bilindiği adını buradan aldığı, bir midye türü olan Ayvada’dan kaynaklandığı,mitolojide Eolya denilen bölgede yaşamış Eolyalıların Eoller olduğu, Ailoki’nin Eolya’nın bozulmuş şekli olduğu ve zamanla Ayvalık şekline dönüştüğü varsayımları bulunuyor.
Ayvalık adının kökeni hakkında farklı görüşler var fakat ayva ağacının çok az sayıda olduğunu ama milyonlarca zeytin ağacının bulunduğunu belirtelim.
Antik dönemde Ayvalık adalarına Hekonatisa denildiği ve günümüzde Alibey adası(Cunda)denilen adaya Nesos denildiği biliniyor, fakat Kidonia zamanla terkedilmiş ve ilkkurşun tepesi eteklerinde bügünkü Ayvalık yerleşimi ortaya çıkmaya başlamış.
Osmanlı döneminde Cezayirli Hasan paşa Çeşme açıklarında Rus donanmasıyla yapılan savaşta yenilen Hasan Paşa Ayvalığa birkaç askeriyle gelir ve bir çiftliğe sığınarak yemek ve yatacak yer ister,kimliğini gizler, çiftliğin sahibi olan papaz yardımcı olunca ona güvenerek kim olduğunu açıklar, papaz dönüşü içinde yardımcı olur, paşa İstanbul’a ulaşınca gazi ünvanıyla sadrazamlık görevine getirilir. 1773 yılında papaz İstanbul’a giderek şehire yönetim için daha fazla serbestlik ister ve isteği kabul edilir. Ayvalık bundan sonra zengin Rumlarında yerleşmesiyle ekonomi, sanat, eğitim alanında gelişir. Banka şubeleri, konsolosluklar, akademi, fabrikalar, eczaneler ve hastenesiyle gelişmiş bir kent olur.
1821 yılında Yunan ayaklanmasını destekledikleri için şehir boşaltılır, daha sonra tekrar dönüşlerine izin verilir,fakat eski canlılığı kaybolur. 29 mayıs 1919’da Yunanlılar tarafında işgal edilen Ayvalıkta 72. Alay komutanı Ali Çetinkaya Ayvalık cephesini kurarak ilk kurşunu atmak suretiyle milli mücadelede önemli bir adım atar. Kurtuluş Savaşından sonra yapılan anlaşmayla Rumlar Ayvalığı terkederken Yunanistanda yaşayan Türkler Ayvalık’a getirilir. Gelenlerin çoğu, Girit adası,Midilli adası, Selanik köyleri ve Makedonyadan gelmiştir.
Ulaşım
Ayvalık’a ulaşım oldukça kolaydır. Büyük şehirlerden düzenli otobüs seferleri ile ,kendi aracınızla Balıkesir, İzmir veya Çanakkale üzerinden gidilebilir. En yakın hava alanı 40 km mesafedeki Edremit ilçesindeki Koca Seyit Hava alanıdır.
Ayvalık-izmir arası 152 km, Ayvalık- Balıkesir arası 127 km, Ayvalık Bursa arası 277 km, Ayvalık-Çanakkale arası 163 km, Ayvalık Ankara arası 671 km, Ayvalık-Eskişehir arası 439 km ,Ayvalık-İstanbul arası 517 km’dir. Ayvalık-Cunda(Alibey Adası)arası 9 km, Ayvalık- Sarımsaklı arası 8 km’dir.
Gezilecek yerler
Ayvalık tarihi ve doğasıyla gezip görülecek tarihi ve doğal mekanlarının çokluğuyla kısa sürede gezilemiyecek bir zenginliğe sahip gezinize Ayvalık ilçe merkezinde Cumhuriyet meydanından başlamanızı önerebiliriz.
Ayvalık ilçe merkezinde ayvalık sokaklarındaki tarihi evler, cami ve kiliseler, Ayvalık şehir parkları,çamlık, cennet tepesi,semt pazarı ve çarşı gezildikten sonra diğer yerleri gezmek için; Cumhuriyet meydanından hareket edip Atatürk bulvarı üzerinden ilerliyerek Marina ve Sefa mevkii geçilerek Çamlık mevkiine ulaşabilir,burada Paşa limanı koyu ve belediye plajı, Çamlık kır kahvesi görülerek, Sarımsaklı bulvarı takip edilmek suretiyle soldaki yol ayrımından 1 km içerdeki Küçükköyü ziyaret ederek buradaki tarihi binaları ve müzeyi gezebilirsiniz, Küçükköy’e girmeden yola devam ederseniz sağ taraftaki yol ayrımından ilerliyerek Murat Reis koyundaki plaj ve kamp alanı, daha ileride ünlü Şeytan sofrası gezilebilir.
Eğer bu yola girmeden yola devam ederseniz Sarımsaklı yerleşimi ve plajlarına ulaşmış olursunuz.
Ayvalık merkezinden Cunda adası yönüne gitmek ve çevredeki yerleri görmek içinde Cumhuriyet meydanından Atatürk bulvarı-Mehmet Akif Ersoy Caddesi-15 Eylül Caddesi takip edilerek önce lale adası oradan köprüyü geçerek Alibey Adasına gidebilirsiniz.
Ayvalıkta taş döşeli dar sokaklardaki evler genellikle sarımsak taşından çoğu iki katlı,bazı evlerin arkasında küçük bir bahçesi olan enfazla 3 katlı evlerdir,evler denizden gelen rüzgarı alacak şekilde ve bitişik nizamda konumlanmış, evlerde dikkat çeken süslemeler, zarif kapılar ve kapı tokmakları ilginizi çekecektir.
Taksiyarhis Kilisesi: Ayvalık merkezindeki kiliselerden İsmet paşa mahallesindeki Taksiyarhis kilisesi(Baş melek kilisesi) Ayvalıkta en eski kilise olduğu biliniyor, günümüzde anıt müze olarak ziyarete açıktır.
Ayazma kilisesi(Faneromeni); içinde kutsal su kaynağı olan, bir dönem yağ fabrikası olarak kullanılmış olan kilise dış cephesi oldukça sağlam fakat iç kısım bozulmuş, restore edilmek üzere kamulaştırılmış, Kemal paşa mahallesinde tarihi evlerin arasında yer alıyor.
Agia Triada Kilisesi;Kazım Karabekir mahallesindeki kilise oldukça tahrip edilmiş durumda ,ahşap bölümleri ve süslemeleri bulunan kilisede restore çalışmaları sürüyor.
Portaittissa Kilisesi;Sakarya mahallesinde bir evin bahçesinde yer alan kilise ilçedeki en küçük kilisedir.
Ayvalık merkezindeki camilerin üçü kiliseden camiye çevrilmiş,birtanesi Osmanlı döneminde cami olarak yapılmış, üç cami ise yakın tarihlerde inşa edilmiştir.
Saatli Camii;Fevzi paşa mahallesinde yer alan cami 1870 yılında kilise olarak yapılmış,1928 yılında camiye çevrilmiştir,çan kulesinde yer alan saatler nedeniyle bu adla bilinir.Taksiyarhis kilisesine oldukça yakın konumdadır.
Çınarlı Camii;Hamdibey mahallesinde İstiklal İlkokulu yanındaki cami 1790 yılında yapılan kiliseden 1923 yılında camiye çevrilmiştir.
Hayrettin Paşa Cami:1850 yılında yapılan kiliseden camiye çevrilmiştir,aynı alanda yer alan 1891 tarihli iki binadan oluşan Rum okulu Gazi ortaokulu olarak kullanılıyor.
Hamidiye Cami;İkinci Abdülhamit döneminde Ayvalıkta yaşayan müslümanlar için yapılan tek camidir.
Yeni mahalledekicami ve Ali çetinkaya mahallesindeki iki cami yeni yapılan camilerdir.
Çamlık: Ayvalıktan Sarımsaklı yönüne giderken yol boyunca yer alan tarihi binalar ve mükkemmel bir manzara eşliğinde gidebileceğiniz Çamlıktaki koyda Belediye tarafından işletilen gazino ve plaj,yakınında yer alan kır kahvesi ve manzara görülmeye değer.
Cennet Tepesi: Ayvalık çevre yolundan veya Ayvalık sanayi sitesine giden yoldan kolayca ulaşılan tepeden Ayvalık manzarasını ve güneşin batışını izlemelisiniz.
Alibey Adası(Cunda)
Alibey adası veya yaygın olarak bilinen adıyla Cunda Adası Ayvalık adaları içinde yerleşim olan tek adadır.Adaya 1964 yılında yapılan ülkemizin ilk boğaz köprüsü ile karayolu kullanılarak veya gemi yolculuğu ile gidilebilir.Ada merkezindeki sahil boyunca ve arka sokaklardaki çok sayıda restoranda birbirinden leziz balık,zeytin yağlı yemekler,otlardan yapılan mezeler ve yemeklerin tadına bakabilirsiniz.Adanın yüksek kesimlerine özellikle Aşıklar tepesine çıkarak buradaki şapel ve yeldeğirmeninide görüp eşşiz bir manzara eşliğinde dinlenebilir, sahil boyundaki çay bahçelerinde denizi ve Ayvalık kıyılarını seyrederek çayınızı yudumlayabilirsiniz,Taş kahve en popüler yerlerden biri.
Alibey adasında Rumlardan günümüze ulaşabilen manastır ve kiliselerin bir kısmı ada merkezinde bir kısmıda adanın iç kesimlerinde yer alıyor,Taksiyarhis kilisesi ada merkezinde restore edilmiş ve en çok ziyaret edilen yerlerden biri, yel değirmenleri, bazıları restoran veya pansiyon olarak kullanılan tarihi evler arasında dolaşırken kendinizi farklı bir dünyada hissedeceksiniz.
Adalar
Ayvalık cevresinde yer alan 24 adadan sadece Alibey adası yerleşime açık olup diğer adalarda yerleşim yoktur, tabiat parkı olan adalar sit alanı kapsamında, tekne turları ile bu adaların bazılarını yakından görebilirsiniz.Adalar içinde en tanınanlardan biri olan Tımarhane adası üzerinde çiftlik, Rumlar tarafından yapılmış bir akıl hastanesi ve küçük bir manastırdan günümüze sadece manastır ulaşmıştır.Diğer adaların bazılarındada manastır kalıntıları bulunuyor. Günlük tekne turları ile eğlenerek ve verilen molalarda denize girerek Ayvalık çevresindeki adaları görebilirsiniz.
Sarımsaklı
7km uzunluğunda Sarımsaklı plajları soğuk fakat temiz denizi ve ince kumlu plajlarıyla dünyaca ünlüdür,otel ve motelleri, restoran ve eğlence yerleri ile yaz mevsiminde çok hareketli bir yerdir.Sarımsaklı plajlaının devamı olan Badavut ve Tuzla mevkilerindeki plajlar ve doğal güzellik dikkat çekicidir.
Küçükköy
Sarımsaklı yolu üzerinde 1 km içeride kalan Küçükköy eski bir yerleşim olup tarihi dokusu, halkın korunmuş kültürel yapısı dikkat çekicidir.Ayvalık’a bağlı bir mahalle olmuştur.
Şeytan sofrası:Ayvalıktan ve Sarımsaklıdan yaz mevsiminde her akşam üzeri minübüslerle gidiş dönüş olarak düzenlenen turlarla veya kendi aracınızla gidebileceğiniz Şeytan Sofrası Ayvalık arası 8 km, Sarımsaklı ile arası yaklaşık 3 km, kayalık bir tepe üzerinde bulunan düzlükte Şeytanın ayak izi olduğu iddia edilen bir çukur bulunsa da manzara ve güneşin batımını seyretmek için buraya çıkmaya değer, tepede bir kafe bulunuyor.
Altınova
Ayvalığa bağlı yen mahallelerden biri olan Altınova Beldesi bir tarım ve turizm yerleşimidir, sahil çevresindeki yazlık siteler ve restoranları,kum adası, plajları ve merkezdeki tarihi yapı ve camiler görülüp gezilmesi gereken yerler arasındadır.
Bunların dışında Ayvalık’ta Macorondaki Camlı kahve ve Mercan’ın kahvesi, Palabahçede Şeytan’ın kahvesi, 06 denilen kıyı gazinoları, Kanelo Kafe, Antikacılar çarşısı, Tenekeciler sokağı görmenizi tavsiye edebileceğimiz yerlerden sadece bir kısmı.
Ayvalık mutfağı
Ayvalıkta Girit adası, Midilli Adası,Makedonya,Bosna-Hersek, Bulgaristan’dan gelen Türkler ve mübadele öncesinde de Ayvalık çevre köylerinde yaşayanlardan oluşan bir nüfus yapısı olduğu için zengin bir mutfak kültürü oluşmuş durumdadır.
Ayvalık tostu en bilinen ve beğenilen yiyeceklerden biridir, özel olarak hazırlanan tost ekmeği içine karışık tost olarak hazırlandığında önceden pişirilmiş sosis, sucuk, kaşar, salatalık turşusu, mayonez, ketçap, taze domates dilimleri ve bazı yerlerde mısır konulduktan sonra iki tarafına margarin yağı sürülerek pişirilmektedir.
Ayvalıkta beğenilen lezzetlerden biride halk arasında Simit ekmeği denilen nohut mayası ile hazırlanan ekmek ve aynı hamurdan pişirilen ekmeklerin dilimlenip fırında kurutulmasıyla yapılan Peksimet’tir.
Lor tatlısı ve sakızlı kurabiye, günümüzde yapan ustaları kalmadığı için üretimi azalan, sıcak kumda pişirilen Girit leblebisi,sakızlı dondurma, fırınlanmış hoşmerim, lokma, Cunda kelle peyniri ve tulum peyniri, lor, zeytin ve zeytinyağı, zeytin reçeli, zeytin salatası tadına bakmanız gereken lezzetler arasındadır.
Balık başta olmak üzere, kalamar ve mürekkep balığı,midye türleri ile hazırlanan enfes yiyecekler yanında yöreye özgü otlar ve sebzelerden hazırlanan yüzlerce meze çeşidi yanında, zeytinyağlı ot yemekleri ve salataları, börekler, çorbalar arasından bazıların adlarını verelim.
Ada köftesi, Kabak çiçeği dolması, sübye yahnisi, Girit ezme, Karides sarma, Kalamar dolma, kabak çiçekli börek, Etli arap saçı, sübye yumurtası tava, Deniz börülcesi,Enginarlı iç bakla, kuzu etli akkız, Zeytin yağlı istifno, Boşnak böreği.
Alışveriş ve konaklama
Ayvalık’ta alışveriş yapabileceğiniz yerler Cumhuriyet meydanı çevresindeki cadde ve sokaklarda toplanmış durumdadır. Perşembe günleri kurulan pazar Midilli adasından alışverişe gelenlerinde sıkça görüldüğü her türlü ürünü, özellikle yöreye özgü ürünleri alabileceğiniz büyük bir pazardır. Trafiğe kapalı olan Talatpaşa caddesi üzerindeki Güler ve İmren Pastaneleri sakızlı kurabiye, lor tatlısı, hoşmerim ve dondurmalarıyla ünlü yerlerdir, aynı caddede pasajlar ve sebze hali, cadde devamında ve çevresindeki sokaklarda her türlü ihtiyacınızı karşılayabilirsiniz.
Hediye olarak veya kendiniz için zeytin ,zeytinyağı,lor tatlısı, sakızlı kurabiye, zeytinyağı ile yapılan bakım ürünleri,deniz kabukları ile yapılan biblolar ve süsler, magnetler, takı ve aksesuarlar alınabilir.
konaklama için otel, motel ve pansiyon olarak hizmet veren çok sayıda işletme bulunduğu için kalacağınız konuma ve tercihlerinize uygun bir yerde konaklama için iyi bir araştırma yapmanızı öneririz, pansiyon olarak bir kısmı resmi olarak çalışmasa da Sarımsaklı’da pansiyon işletmeciliği daha yaygın olarak yapılıyor.
Ayvalık fotoğrafları
